Druga połowa XX wieku opisywana jest często jako okres niespotykanego nigdy wcześniej awansu społecznego mieszkańców wsi. Proces industrializacji Polski i związany z nią napływ ludności wiejskiej do miast, punkty za pochodzenie, instytucje wspierające twórczość ludową – mogłoby się wydawać, że świat stanął otworem. Nie obyło się jednak bez napięć i gier statusowych, a bariera poczucia obcości i wstydu wydawała się czasem nieprzekraczalna. O mobilności społecznej w Polsce Ludowej porozmawiamy z dr Magdaleną Szcześniak z Instytutu Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego, autorką książki „Poruszeni. Awans i emocje w socjalistycznej Polsce”. ● Rozmowę poprowadzi Michał Nowak — dziennikarz radiowej Dwójki, filozof, klarnecista. ● dr Magda Szcześniak — kulturoznawczyni, badaczka kultury wizualnej i historii kultury polskiej XX wieku. Szczególnie interesują ją polityki reprezentowania klas społecznych i konfliktów klasowych, a także praktyki wizualnego konstruowania tożsamości – w życiu codziennym oraz sztuce. W Instytucie Kultury Polskiej UW kieruje specjalizacją „Kultura wizualna” oraz prowadzi zajęcia poświęcone m.in. przemianom struktury klasowej w dwudziestowiecznej Polsce, antropologii kultury wizualnej, współczesnym teoriom tożsamościowym i metodologii badań wizualnych. Od września 2024 roku pełni funkcję Zastępczyni Dyrektora ds. naukowych. Autorka książki Normy widzialności. Tożsamość w czasach transformacji (2016), poświęconej kulturze wizualnej – obrazom i praktykom patrzenia – w okresie transformacji ustrojowej oraz licznych artykułów w pismach naukowych (m.in. w „New Literary History”, „Journal of Visual Culture”, „Oxford Art Journal”, „Tekstach Drugich”, „Kontekstach”, „Praktyce Teoretycznej”, „Kulturze i Społeczeństwie”, „Didaskaliach”). W najnowszej książce, Poruszeni. Awans i emocje w socjalistycznej Polsce (2023), Magda Szcześniak przywraca pamięć o doświadczeniu mobilności społecznej, elektryzującym temacie debaty publicznej okresu PRL. Analizując różnorodne źródła – literaturę, pamiętniki, prasę, film i telewizję – zadaje w niej pytanie o to, w jaki sposób społeczeństwo polskie przeżywało i wyrażało doświadczenie radykalnej przemiany struktury społecznej po II wojnie światowej, przede wszystkim procesów mobilności społecznej klasy robotniczej i chłopskiej. Autorka przygląda się niezwykłemu zbiorowi tekstów i obrazów interpretowanych jako „socjalistyczne opowieści awansu”. Ich autorki i autorzy na bieżąco próbowali rejestrować i poddawać analizie mechanizmy mobilności społecznej i silne emocje towarzyszące przemianie tożsamości. Książka Poruszeni została wyróżniona Nagrodą Rektora Uniwersytetu Warszawskiego II Stopnia oraz została nominowana do Nagrody im. Marcina Króla (Książka-Finalistka), Nagrody Literackiej Gdynia w kategorii Esej, Nagród Historycznych Polityki w kategorii praca naukowa, Nagrody Książka Roku Polskiego Towarzystwa Badań nad Filmem i Mediami i Nagrody im. Jerzego Giedroycia. Dwukrotna stypendystka Fundacji Fulbrighta (2010/11 Junior Advanced Research Grant, pobyt w Graduate Program in Visual and Cultural Studies, University of Rochester; 2019/20 Senior Award, pobyt w Institute for Critical Theory, Duke University), mentorka w programie TopMinds Fundacji Fulbrighta. W latach 2017–2020 otrzymywała stypendium dla wybitnych młodych naukowców Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. W 2017 roku została laureatką Nagrody Naukowej „Polityki” w dziedzinie nauk humanistycznych. Kierowniczka projektów badawczych wspieranych przez Narodowe Centrum Nauki (Preludium w latach 2013–2015 i Sonata 2018–2023) oraz IDUB UW, wykonawczyni w projektach OPUS NCN, NPRH oraz IDUB UW. W maju 2024 roku została powołana do Komitetu Polityki Naukowej, organu doradczego Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w zakresie polityki naukowej państwa (kadencja 2022–2027). ● Rozmówki odbywają się w niezobowiązującej atmosferze z aktywnym udziałem publiczności. ● Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury oraz ze środków własnych Stowarzyszenia Dom Tańca (1%). ● Rozmówki wiejsko-miejskie to cykl spotkań w Ambasadzie Muzyki Tradycyjnej na warszawskim Jazdowie. Pomysłodawcą i gospodarzem Rozmówek jest Stowarzyszenie Dom Tańca. ● Rozmowa odbyła się w październiku 2024 r.