Dziedzictwo kulturowe, językowe i muzyczne Śląska Opolskiego to mozaika, której powstanie zdeterminowały przemiany polityczne i społeczne pierwszej połowy XX w. oraz wysiedlenia i migracje ludzi po zakończeniu II Wojny Światowej. Zakrojona na szeroką skalę powojenna inżynieria społeczna i działania propagandowe spowodowały, że tradycje muzyczne tych terenów, ich rozwój i przemiany są opisywane i przedstawiane nie zawsze adekwatnie do tego, jak czują się i definiują swoją tożsamość sami mieszkańcy i osoby tradycje te praktykujący.
Rozmowę z Iwoną Wylęgałą – etnolożką, animatorką kultury i śpiewaczką przeprowadziła Ewa Grochowska – wykonawczyni i badaczka muzyki tradycyjnej
♦
Wykorzystano nagrania:
– „Za tą nasą stódołą” – śpiewają Anna Smolczyk i Maria Mika z Dębskiej Kuźni. Nagr.Iwona Wylęgała
– „Im Grunen Wald” („W zielonym lesie”) – śpiewa Eryka Świerc z Biestrzynnika. Nagr. Iwona Wylęgała
– „Die Gedanken sind frei” („Myśli są wolne”) – śpiewa Maria Kwiecińska z Dębskiej Woli. Nagr. Iwona Wylęgała
– „Moi mili łojcowie” – śpiewa Edeltrauda Krupopp z Kamienia Śląskiego. Nagr. Iwona Wylęgała
– „Ach mój Boze, Boze mój” – śpiewa Iwona Wylęgała. Nagr. własne wykonawczyni
♦
Polecamy:
– Pieśni śląskie do posłuchania:
https://soundcloud.com/user-112794056
https://www.youtube.com/@piesnibezscenne7/videos
– Folklor wielojęzyczny (filmy):
https://www.youtube.com/watch?v=60ixykazvL4
https://www.youtube.com/watch?v=GD8yGTbqyAU
– Dla dzieci:
https://www.youtube.com/watch?v=MUhnGu3EeSk
– Pieśnioopowieści – cykl audycji ludowych o pieśniach:
https://radio.opole.pl/497,1508,piesnioopowiesci-o-spiewie-tradycyjnym-cykl-emit
♦
Podcast zrealizowała: Ewa Grochowska
Mastering: Adam Mart
♦
Podkast jest realizowany przez Forum Muzyki tradycyjnej w ramach zadania „Muzyka tradycyjna. Podaj dalej!” w 2023 r.
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego

Pomorze Zachodnie to szczególne miejsce, opisywane współcześnie przez badaczy i etnomuzykologów jako obszar, gdzie miejscowe tradycje muzyczne są trudne do sklasyfikowania jako zjawiska typowe dla całego regionu i odnoszące się do wspólnych źródeł miejscowej kultury. Jest to związane z historią regionu po 1945 roku, jego stopniowym zasiedlaniem przez osadników z terenów dawnych Kresów Rzeczpospolitej i przybyszy z różnych regionów Polski. Ważnym elementem narracji o regionie jest także temat obecności dziedzictwa kulturowego wysiedlonych z Pomorza Zachodniego Niemców w pamięci i praktykach kulturowych obecnych mieszkańców.
Rozmowę z Katarzyną Janiszewską,skrzypaczką, pracującą z tradycjami muzycznymi na Pomorzu Zachodnim przeprowadziła Ewa Grochowska, wykonawczyni i badaczka muzyki tradycyjnej.
♦
Wykorzystano nagrania:
– „Quadrille” – melodia ze zbioru „Notenbuch des Onkel Ewert”, Bartelshagen na Pomorzu (Niemcy, ok. 1870) i „Polka radomska” – melodia z tradycji ustnej. Wykonanie: PoMore TanzOrkiestra (Ewa Grochowska, Katarzyna Janiszewska, Małgorzata Müller, Vivien Zeller, Krzysztof Janiszewski, Maciej Marcinkowski, Wolfgang Meyering, Ernst Poets). Nagranie: Janusz Bąbkiewicz (2020).
– „Française” – melodia taneczna z Pomorza Zachodniego, ze zbiorów Pommersches Volksliedarchiv w Greifswaldzie (Niemcy). Wykonanie: Kapela Janiszewskich. Nagranie: Krzysztof Janiszewski (2023).
– “Polka pomorska” ze zbioru przedwojennych melodii pomorskich dr Kittlera (1935). Wykonanie: Kapela Janiszewskich. Nagranie: Krzysztof Janiszewski (2023).
♦
Polecamy:
– Melodie pomorskie ze zbioru „Notenbuch des Onkel Ewert”, Bartelshagen na Pomorzu (Niemcy, ok. 1870), na kanale YT TradTanzMusik:
https://www.youtube.com/watch?v=n9oYpjbNFQc&list=PL8T34eFsvHmJISmwgFms7DaX5N3teyAVu
https://www.youtube.com/watch?v=Adx2Z6HWNFg&list=PL8T34eFsvHmJISmwgFms7DaX5N3teyAVu&index=1
https://www.youtube.com/watch?v=_AVnRs97smw&list=PL8T34eFsvHmJISmwgFms7DaX5N3teyAVu&index=3
– strona internetowa Pommersches Volksliedarchiv przy Archiwum Uniwersyteckim w Greifswaldzie (Niemcy). Jest to obszerny zbiór (obecnie w procesie digitalizacji i udostępniania) pieśni, melodii i tańców zebranych na Pomorzu Zachodnim przed II Wojną Światową:
https://pommersches-volksliedarchiv.de/
– Zachodniopomorski „Mały Kolberg” – materiały opracowane przez Kapelę Janiszewskich:
https://www.youtube.com/watch?v=pIBj7C9WqzE
https://www.youtube.com/watch?v=pk4Q8nFt93c
https://www.youtube.com/watch?v=64SpW6fcXjM
https://www.youtube.com/watch?v=As8B_W3VRBo
– O tradycjach na Pomorzu Zachodnim po II Wojnie Światowej:
https://culture.pl/pl/artykul/ewa-grochowska-tradycja-jest-w-ludziach-wywiad
https://muzykatradycyjna.pl/do-czytania/pomorze-zachodnie-muzyczny-archipelag/
https://soundcloud.com/tutejsi
♦
Realizacja: Ewa Grochowska
Mastering: Adam Mart
♦
Podkast jest realizowany przez Forum Muzyki tradycyjnej w ramach zadania „Muzyka tradycyjna. Podaj dalej!” w 2023 r.
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego

Czasem trzeba trzech pokoleń, by pojawił się kontynuator tradycji. Tak było i tym razem, gdy w rodzinie państwa Tomczyków uzdolniona muzycznie prawnuczka, Julia Grzelczyk, zaczęła się interesować muzyką swojego regionu. Dzięki zaangażowaniu Julii i jej członkostwie w zespole w Mroczkach Małych wróciła nie tylko nadzieja i nowa energia, ale też dawno zapomniany repertuar. To silny bodziec, by pobudzić pamięć i odkryć na nowo to, co zaniechane.
☛
Pocztówkę przesłała Joanna Szaflik, śpiewaczka i basistka zajmująca się muzyką sieradzką, kaliską i biskupiańską.
☛
Mastering: Adam Mart
☛
Podkast jest realizowany przez Forum Muzyki tradycyjnej w ramach zadania „Muzyka tradycyjna. Podaj dalej!” w 2023 r.
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego

Czasem musimy zwiększyć dystans, by spojrzeć na coś z innej perspektywy. Wyjazd na studia do kilkaset kilometrów dalej położonego miasta pozwolił mi dostrzec piękno kultury tradycyjnej okolic, z których pochodzę. Poszukiwania literatury, materiałów archiwalnych, a przede wszystkim spotkania z mistrzami tradycji, zaprowadziły mnie do tego, co według mnie jest najcenniejsze w moich rodzinnych stronach. Bez wątpienia na tej liście znajduje się repertuar weselny, do którego należy pieśń „Tulnijże się wianku lawendowy” zasłyszana od śpiewaczek Jadwigi Tomczyk i Janiny Lipińskiej ze wsi Mroczki Małe.
☛
Pocztówkę przesłała Joanna Szaflik, śpiewaczka i basistka zajmująca się muzyką sieradzką, kaliską i biskupiańską.
☛
Mastering: Adam Mart
☛
Podkast jest realizowany przez Forum Muzyki tradycyjnej w ramach zadania „Muzyka tradycyjna. Podaj dalej!” w 2023 r.
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego

Najczęściej można go spotkać w przestrzeni sztuki lub sportu. Jeśli ma się wyjątkowe szczęście, to można się z nim zetknąć na którymś ze szczebli edukacji. W muzyce tradycyjnej pojawia się za to wyjątkowo często. Przynajmniej jeśli wierzyć osobom, które się nią zajmują. Rozmowa o mistrzu, jego wyjątkowości, spotkaniu z nim i tym, co to spotkanie sprawiło.
►
Z:
Rafałem Bałasiem – kontrabasistą, dudziarzem, budowniczym instrumentów ludowych, animatorem kultury ludowej na Żywiecczyźnie, uczniem Zbigniewa Wałacha oraz Edwarda i Władysława Byrtków,
Ewą Grochowską – śpiewaczką i nauczycielką śpiewu tradycyjnego, badaczką tradycji muzycznych wsi polskiej, doktorem nauk humanistycznych, uczennicą między innymi Jana Gacy i Stanisława Witkowskiego,
Antonim Hasso-Agopsowiczem – skrzypkiem młodego pokolenia, który zagłębia się w nagrania muzyki kajockiej, w szczególności Józefa Kędzierskiego,
Justyną Piernik – dziennikarką radiową, śpiewaczką, animatorką kultury, zafascynowaną śpiewem Zofii Wojnickiej oraz tradycją muzyczną naszych wschodnich sąsiadów
Maciejem Żurkiem – skrzypkiem, pszczelarzem, animatorem kultury, uczniem Jana Gacy
rozmawiał
Michał Nowak – dziennikarz, filozof, klarnecista.
►
W rozmowie wspominano o mistrzach i mistrzyniach:
– braciach Byrtkach z Pewli Wielkiej (Beskid Żywiecki)
– Janie Gacy z Przystałowic Małych (Radomskie)
– Józefie Kędzierskim z Rdzuchowa (Radomskie)
– Zofii Wojnickiej z Osięcin (Kujawy)
Więcej informacji o ww. osobistościach na stronie:
https://muzykatradycyjna.pl/do-sluchania/mistrz-czyli-chemia-w-muzyce-tradycyjnej-wspomnienia-zakochanych-edukacja/
►
Zdjęcie: Nagrania u skrzypka Tadeusza Jedynaka (ur. 1924–2020), basował mu skrzypek Jan Gaca (1933–2013). Przystałowice Małe 1983. Fot. Andrzej Bieńkowski, Muzyka Odnaleziona

Starodawna muzyka kaliskiej wsi, ta archaiczna z samymi basami przy skrzypcach, jest dla nas dziś niepojęta, bazuje na ptasich, plemiennych skalach. To ona jest winna zbiorowej euforii tańczących, to ona prowadziła społeczność przez wszystkie obrzędy w roku. Była językiem wsi i kodem komunikacji. Nagle zniknęła jak wyklęta. Ale przeżył człowiek, ostatni tradycyjny skrzypek w Kaliskiem i zarazem całej Wielkopolsce, urodzony sporo przed II wojną. To Leon Lewandowski, który, kiedy go odnalazłem, czekał już spokojnie na śmierć. Poznajmy go.
•
Rozmowę z Leonem Lewandowskim przeprowadził Mateusz Raszewski, skrzypek, budowniczy instrumentów i badacz terenowy, uczeń wiejskich muzykantów.
•
Wykorzystano nagrania z płyty:
Leon Lewandowski – skrzypek znad Prosny, wyd. Muzyka Odnaleziona, nagr. terenowe fundacji Kulturalny Ruch Oporu
– Polka / Tabor Kaliski
– Owijak solo
– Okrągły, „Jechałem z góreczki”
– Oberek i polka na organkach
– Okrąglak, „Jak jo jechał od Kalisza”
– Marsz do ślubu
– Owijak „Kureczki” / wiązanka mazurków na Festiwalu Wszystkie Mazurki Świata
•
Realizacja: Mateusz Raszewski
Mastering: Adam Mart

Okres zimowy, a szczególnie świąteczny, to czas, kiedy granica między światem niematerialnym a realnym jest najcieńsza. To bardzo ważny moment przejścia w cyklu rocznym. Posłuchajcie rodzinnej opowieści apokryficznej o ucieczce Matki Bożej przed żołnierzami Heroda oraz kolędy ze starymi, pełnymi magii motywami.
☛
Pocztówkę przesłała Joanna Szaflik, śpiewaczka i basistka zajmująca się muzyką sieradzką, kaliską i biskupiańską.
☛
Źródła:
– „Gdy Pan Jezus w drzwi puka”, wyk. Janina Kosatka z Kliczkowa Małego, z płyty Tradycje Muzyczne Polski Środkowej. Łęczyckie, Sieradzkie, Wieluńskie, wyd. Łódzki Dom Kultury, 2007
http://folklor.muzeum-sieradz.com.pl/muzyka_piesniS.html
☛
Mastering: Adam Mart

Archaiczna muzyka dudziarzy wielkopolskich – niegdyś powszechna we wsiach centralnej, południowo-zachodniej i południowej Wielkopolski – przetrwała dziesięciolecia kulturowych zmian i doczekała się powrotu na potańcówki i wesela. W rozmowie pojawiają się odpowiedzi na pytania, gdzie dziś można usłyszeć muzykę dudziarską, skąd wzięli się dudziarze w Poznaniu, a także wiele innych historii.
Rozmowę z Romualdem Jędraszakiem, mistrzem gry na dudach wielkopolskich, nauczycielem i popularyzatorem wielkopolskiej muzyki tradycyjnej, przeprowadził Karol Majerowski, trębacz i dudziarz wielkopolski, jego uczeń.
•
Wykorzystano nagrania:
– „Oberek lotany”, wyk. Romuald Jędraszak (dudy wielkopolskie), nagr. z płyty „Romuald Jędraszak. Portret dudziarza wielkopolskiego”, wyd. Szamotulski Ośrodek Kultury, 2018
– „Oberek od Stęszewa”, wyk. Romuald Jędraszak (dudy wielkopolskie), Karol Majerowski (dudy wielkopolskie), nagr. Karol Majerowski, 2023
– „Wiwat przyjacielski”, wyk. Kapela Dudziarzy Wielkopolskich, nagr. z archiwum Radia Poznań
– „Oberek”, wyk. Kapela Korzenie, Romuald Jędraszak (dudy wielkopolskie), Tomasz Kiciński (skrzypce podwiązane), Przemysław Wawrzyniak (bębenek obręczowy), z płyty Grajcie dudy, dudy wielkopolskie, wyd. własne Kapeli Korzenie, Poznań 1998
– „Oberek Motała”, wyk. Romuald Jędraszak (dudy wielkopolskie), Marcin Jędraszak (skrzypce podwiązane), nagr. z płyty Romuald Jędraszak. Portret dudziarza wielkopolskiego, wyd. Szamotulski Ośrodek Kultury, 2018
•
Polecamy:
– dudziarze.pl
– Tabor Wielkopolski http://taborwielkopolski.pl/
Źródła:
– Jadwiga i Marian Sobiescy, Polska Muzyka Ludowa i jej problemy
– Jadwiga Sobieska, Ze studiów nad folklorem muzycznym Wielkopolski
•
Podcast zrealizował: Karol Majerowski
Mastering: Adam Mart

O dźwiękach spoza klawiatury.
Pocztówkę dźwiękową przesłał Mateusz Kowalski, skrzypek, multiinstrumentalista, śpiewak
☛
Realizacja: Katarzyna Rosik, Adam Mart
Koordynacja zadania: Julita Charytoniuk
Fot. Grzegorz Domański
☛
Podkast jest realizowany przez Forum Muzyki tradycyjnej w ramach zadania „Muzyka tradycyjna. Podaj dalej!” w 2023 r.
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego

Urodzona w 1930 r. śpiewaczka opowiada o swoim życiu i pracy: pasieniu krów, noszeniu wody, nauce, weselach w „karczmie”, rodzinnej olejarni.  Przypomina o okazjach do śpiewania w czasie powojennym, gdy pieśni towarzyszyły pracy (na przykład darciu pierza, prasowaniu tytoniu czy przędzeniu), zabawie i weselom, jak również modlitwom podczas majówek, pogrzebów i „przy obrazie”. Śpiewano także pieśni aktualne, ułożone specjalnie na okazje, komentujące ważne dla społeczności wydarzenia i działanie instytucji.

Z Janiną Pydo, śpiewaczką z Zastawia koło Goraja, rozmawiała Agnieszka Szokaluk, śpiewaczka i uczennica wiejskich śpiewaczek.
•
Wykorzystano nagrania:
– „Zarżyjże, zarżyj”, Janina Pydo, „Dajcie stołka cisowego. Muzyka tradycyjna Roztocza Gorajskiego i jej wykonawcy”, wyd. Towarzystwo dla Natury i Człowieka, Goraj – Lublin 2016.
– „Jakżem była mało”, Janina Pydo, nagr. Filip Majerowski, Zastawie 2023.
– „Tatusiu, mamusiu”, Janina Pydo, nagr. Agnieszka Szokaluk, Goraj 2015.
– „Raz mi przez Zastawie dróżka wypadła”, Janina Pydo i Agnieszka Szokaluk, Zastawie 2020.
– „Z poniedziałejku o godzinie rannej”, Janina Pydo, „Dajcie stołka cisowego. Muzyka tradycyjna Roztocza Gorajskiego i jej wykonawcy”, wyd. Towarzystwo dla Natury i Człowieka, Goraj – Lublin 2016.
– „Już idę do grobu”, Janina Pydo, nagr. Agnieszka Szokaluk, Zastawie 2023.
– „Matko niebieskiego Pana”, Janina Pydo, „Śpiewy nabożne parafii gorajskiej”, wyd. Towarzystwo dla Natury i Człowieka, 2020.
– „U stóp Twoich Maryjo”, Janina Pydo, nagr. Agnieszka Szokaluk, Zastawie 2023.
– „Zawianą drożyną”, Janina Pydo, „Dajcie stołka cisowego. Muzyka tradycyjna Roztocza Gorajskiego i jej wykonawcy”, wyd. Towarzystwo dla Natury i Człowieka, Goraj – Lublin 2016.
– „Już nasza Marysia po ślubie”, „Dajcie stołka cisowego. Muzyka tradycyjna Roztocza Gorajskiego i jej wykonawcy”, wyd. Towarzystwo dla Natury i Człowieka, Goraj – Lublin 2016.
– „Czarna je se czarna”, Janina Pydo, nagr. Filip Majerowski, Zastawie 2023.
– „Witaj Jutrzenko rano powstająca”, Janina Pydo, „Śpiewy nabożne parafii gorajskiej”, wyd. Towarzystwo dla Natury i Człowieka, 2020.
– „Bóg w Trójcy świętej sprawił to w niebie”, nagr. Agnieszka Szokaluk, Goraj 2015.
•
Polecamy:
– Janina Pydo – biogram i pieśni
www.muzykaroztocza.pl/muzyk/282/name/Pydo+Janina+.html
– Śpiewy na Zielnej — Janina Pydo [Lubelska Szkoła Tradycji]
https://www.youtube.com/watch?v=Ddj7k9Pwio4
– Koncert "Roztocze – bliski wschód" - Wszystkie Mazurki Świata 2020
https://www.youtube.com/watch?v=8c16Qk1YGEc
– Pieśni na kanale muzykazakorzeniona:
https://www.youtube.com/watch?v=O-WsjUz5a2o
– Re: tradycja 2019: Dorota i Henryk Miśkiewicz z Janiną Pydo i kapelą Butryn/Pikula/Deptuła:
https://www.youtube.com/watch?app=desktop&v=mVe9QkF9woc
•
Podcast zrealizowała: Agnieszka Szokaluk
Mastering: Adam Mart